Đồ ăn và thực phẩm được đóng gói hoặc đựng trong những chiếc túi, bao bì nhựa, xe, điện thoại và máy tính cũng không thể thiếu thứ vật liệu này, và bạn thậm chí có thể nhai nó mỗi ngày dưới dạng kẹo cao su… Và hầu hết đồ nhựa đều được tuyên bố là có thể tái chế, nhưng thực tế thì nó thường không thể hoặc được tái chế thành thứ khác có chất lượng kém hơn.
Lượng rác thải được tái chế còn quá ít
Ở Mỹ trong số 33 triệu tấn chất thải nhựa thải mỗi năm, chỉ có 7% được tái chế. Chất thải nhựa này sẽ kết thúc vòng đời của nó ở các bãi chôn lấp, bãi biển, sông ngòi, đại dương và góp phần gây ra các vấn đề nghiêm trọng như tạo nên Great Pacific Ocean Garbage Patch – một bãi chứa rác thải có kích thước của một lục địa – nơi mà số lượng đồ nhựa vượt quá số sinh vật phù du. Ngoài ra, hầu hết đồ nhựa còn được làm ra từ dầu.
Còn ở Việt Nam mỗi ngày có khoảng 2.500 tấn rác thải nhựa, trong đó mới chỉ tái chế sử dụng gần 10% lượng rác thu gom. Phần còn lại chủ yếu sử dụng bằng phương pháp chôn lấp, hoặc đốt thủ công tiêu tốn mỗi năm hàng nghìn tỷ đồng. Vì vậy nhiều bãi rác đã và đang gây ra ô nhiễm môi trường rất nặng nề, đồng thời lãng phí một lượng lớn rác có thể tái chế sử dụng do thói quen không phân loại rác của người dân.
Việc xử lý rác phổ biến hiện nay là chôn lấp và đốt thủ công chưa qua phân loại chiếm 50%, gồm các chất như nhựa, kim loại nặng, chất hữu cơ là những thứ lãng phí nhiều nhất.
Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, riêng thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh hàng năm có tới 16.000 tấn chất thải phát sinh, bao gồm cả rác thải sinh hoạt, rác thải công nghiệp và rác thải y tế. Trong đó 50 – 70% lượng rác thải chứa những hợp chất có thể tái chế và tạo ra nguồn năng lượng mới. Song số lượng rác được thu gom về chỉ có gần 10% được tái chế sử dụng.
TTXVN cho biết một số quốc gia như Thái Lan, Myanmar, Singapore với việc áp dụng các phương pháp tái chế rác hợp lý, nên mỗi năm họ đã tiết kiệm được 50-55% các loại nguyên liệu như bột giấy, nhựa, kim loại nặng từ việc tái chế rác thải…
Trong khi đó tại Việt Nam, số lượng các công ty xử lý rác của Việt Nam còn quá ít, dẫn tới sự lãng phí "tài nguyên rác" như hiện nay. Với hơn 90 triệu dân, mỗi năm lượng rác thải gia tăng thêm 10%, đồng nghĩa với hàng trăm nghìn tấn rác bị lãng phí. Nếu như số lượng rác này được tái chế và tái sử dụng, Việt Nam có thể tiết kiệm được một lượng tài nguyên không nhỏ.
Trên thực tế, đa số người dân đều biết việc sử dụng túi nylon là có hại cho môi trường nhưng họ vẫn dùng và việc sử dụng này ngày càng nhiều. Chỉ một phần nhỏ trong số rác thải nhựa nói trên được thu gom, tái chế, còn lại được chôn lấp cùng với rác thải hoặc vứt bỏ ở khắp nơi. Biển là một trong những điểm đến cuối cùng của túi nylon.
 |
| Rác thải nhựa đang đe dọa sự sống của sinh vật biển. |
Việc rác thải nhựa tấn công môi trường biển không còn là mối đe dọa mà là thực tế trước mắt, gây tác động ngược lại đối với chính người dân. Tác hại nguy hiểm nhất của túi nylon chính là tính chất rất khó phân hủy, có thể tồn tại hàng trăm năm, gây ô nhiễm môi trường, đe dọa các hệ sinh thái.
Khi đã được xả ra biển, rác thải nhựa phải mất tới hơn 400 năm để có thể phân hủy.Theo thống kê, cứ mỗi phút trôi qua lại có hơn 1.000 chiếc túi nylon được tiêu thụ. Việc hạn chế, tiến tới không còn rác thải nhựa đang là biện pháp khẩn thiết để bảo vệ đại dương và cũng chính là bảo vệ tương lai của thế hệ mai sau.
Cần thay đổi thói quen
Để giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường, trước tiên bạn cần thay đổi thói quen sử dụng rác thải nhựa. Dưới đây là một số gợi ý giúp bạn góp phần chung tay để xây dựng một thế giới xanh sạch hơn.
1. Thay đổi thói quen sử dụng ống hút nhựa
Sử dụng ống hút có những tiện lợi nhất định, nhưng lại tạo ra một lượng rác thải không nhỏ. Một trong những cách đơn giản nhất để giảm thiểu việc xả rác thải nhựa ra ngoài bãi rác là nói không với ống hút nhựa. Thay vì sử dụng ống hút nhựa, bạn có thể chọn dùng loại ống hút làm từ thép không gỉ hoặc ống hút làm từ tre dùng nhiều lần.
Cách này khá đơn giản. Bạn chỉ cần nói với người bán hàng hoặc nhân viên phục vụ rằng bạn không cần dùng tới ống hút nhựa. Và nếu bạn mang theo ống hút riêng của mình thì chắc chắn nhà hàng sẽ thôi phục vụ ống hút nhựa cho bạn. Hãy yên tâm rằng chỉ cần bảo quản và vệ sinh đúng cách, những chiếc ống hút tái sử dụng có thể dùng lại nhiều lần mà không lo các vấn đề như nấm mốc, vi khuẩn.
2. Hạn chế kẹo cao su
Theo truyền thống, kẹo cao su được làm từ nhựa cây chicle, một loại cao su tự nhiên. Nhưng khi các nhà khoa học tạo ra cao su tổng hợp, polyethylene và polyvinyl acetate, thì nhiều nhà sản xuất bắt đầu dùng nó để thay thế cao su thiên nhiên trong hầu hết các loại kẹo cao su vì tính kinh tế của nó. Bởi vậy, khi ăn kẹo cao su, bạn không chỉ bạn đang nhai nhựa, mà còn có thể nhai nhựa độc hại vì polyvinyl acetate được sản xuất từ vinyl axetat – một chất hóa học được cho là gây ra các khối u trên những con chuột dùng làm thí nghiệm, chưa kể nguy cơ liên quan đến răng miệng nếu bạn nhai những loại kẹo cao su kém chất lượng.
3. Mua đồ có bao bì hộp giấy thay vì chai/hộp nhựa
Khi mua bột giặt hay chất tẩy khác, hãy lựa chọn sản phẩm cùng loại nhưng được đóng trong hộp giấy thay vì chai nhựa (nếu có). Các-tông có thể dễ dàng tái chế và chế tạo thành nhiều sản phẩm hơn là nhựa.
4. Mua số lượng lớn
Khi mua những loại thực phẩm và lương thực như gạo, mì ống, đậu, các loại hạt, ngũ cốc… nếu bạn lựa chọn mua với số lượng lớn đầy ắp túi đựng hoặc đồ chứa có thể tái sử dụng sẽ giúp tiết kiệm cả tiền bạc và bao bì.
5. Dùng lọ thủy tinh có thể tái sử dụng
| (Ảnh: militaryzerowaste.wordpress.com) |
Bạn có thể mua nhiều loại thực phẩm được dựng trong bình/lọ thủy tinh thay vì bằng nhựa, kể cả nước sốt spaghetti, bơ đậu phộng, sốt salsa và táo,… Thay vì dùng túi nhựa để đựng mang về nhà rồi bỏ chúng đi, hãy sử dụng các lọ để đựng thực phẩm hoặc mang theo chúng khi bạn mua thực phẩm được bán với số lượng lớn. Nếu bạn có đồ đựng bằng nhựa khi mua một số sản phẩm khác, nếu còn lành lặn thì đừng vứt chúng đi, hãy rửa sạch và sử dụng chúng để lưu trữ thực phẩm.
6. Dùng chai lọ hay đồ dùng như đũa, muỗng, nĩa có thể tái sử dụng
Nước uống đóng chai thải ra 1,5 triệu tấn chất thải nhựa mỗi năm, và các chai này cần 47 triệu galông dầu để sản xuất, theo Food & Water Watch. Bởi vậy, nếu bơm đầy nước vào một cái chai có thể tái sử dụng, bạn sẽ giúp số chai nhựa này chưa phải sớm kết thúc vòng đời ở các bãi chôn lấp rác hay lênh đênh ngoài đại dương.
Một cách nữa là bạn có thể mang theo một chiếc ly tái sử dụng đến quán cà phê và nói nhân viên bán hàng rót cà phê vào chiếc cốc riêng của bạn và mang chúng đến bàn làm việc thay vì sử dụng cốc nhựa hoặc cốc giấy dùng một lần. Theo thống kê, chỉ tính riêng nhân viên văn phòng của Mỹ sử dụng trung bình khoảng 500 chiếc ly dùng một lần mỗi năm.
Tương tự, bạn hãy cân nhắc giảm thiểu hoặc thôi dùng bộ đồ ăn như đũa, dao, muỗng, nĩa,… dùng một lần. Chỉ cần thay đổi thói quen sử dụng ly, bạn đã giúp hạn chế rất nhiều chất thải không cần thiết.
7. Mang theo đồ đựng của riêng bạn nếu có thể
Cho dù bạn mua đồ ăn để mang về hoặc gói đồ ăn còn thừa ở nhà hàng sau khi dùng bữa, nhớ mang theo các đồ đựng có thể tái sử dụng của riêng bạn. Khi gọi đồ mang về, hãy thông báo với nhà hàng rằng bạn có thể lấy thức ăn được đặt trong đồ đựng của riêng bạn. Hầu hết các nhà hàng sẽ chấp nhận yêu cầu đó.
8. Dùng diêm
 |
| (Ảnh: AliExpress.com) |
Nếu bạn cần thắp nến, thắp lửa trại hoặc đốt một đống lửa,… hãy lựa chọn những que diêm thay vì chiếc bật lửa dùng một lần. Những thiết bị nhựa giá rẻ có thể ở yên trong bãi rác trong nhiều năm và thậm chí chúng đã được tìm thấy trong dạ dày của những chú chim chết. Nếu bạn đã quen với sử dụng bật lửa, hãy lựa chọn loại bật lửa làm bằng kim loại có thể có thể bơm nhiên liệu để tái sử dụng nhiều lần.
9. Hạn chế tích trữ bằng cách đông lạnh thực phẩm
Thực tế là tích trữ thực phẩm ở ngăn đá của tủ lạnh hay tủ đông sẽ mang đến sự tiện lợi cho chúng ta, nhưng nó cần sử dụng đến nhiều bao bì nhựa để bọc thực phẩm. Thay đổi thói quen thực phẩm đông lạnh có thể rất khó khăn, nhưng bạn hãy cân nhắc vì ngoài lợi ích về môi trường mà nó mang thì còn có những lợi ích khác nhìn thấy rõ ràng – đó là bạn sẽ ăn ít thực phẩm chế biến sẵn hơn và tránh được các hóa chất trong bao bì nhựa của chúng.
10. Trả lại đồ đựng hàng hóa có thể tái sử dụng
Nếu bạn đang sẵn có hộp nhựa để đựng trái cây, khi đi mua trái cây hoặc cà chua ở chợ, có thể mang chúng theo để đựng. Còn nếu bạn không cần sử dụng đến những chiếc hộp mà người bán đã đóng gói sẵn, bạn thậm chí có thể yêu cầu người bán nhận lại những chiếc hộp đó để họ có thể tái sử dụng chúng.
11. Sử dụng tã vải
Không thể phủ nhận sự tiện dụng của bỉm/tã giấy. Tuy nhiên, mỗi năm, lượng rác thải từ tã bỉm của trẻ nhỏ khá khổng lồ. Theo EPA, ở Mỹ, mỗi năm người dân thải ra 7,6 tỷ bảng tã lót dùng một lần. Thêm vào đó, phải mất khoảng 80.000 cân nhựa và hơn 200.000 cây/năm để sản xuất tã lót dùng một lần cho trẻ em ở Mỹ. Bằng cách đơn giản chuyển sang tã vải, bạn sẽ không chỉ làm giảm lượng rác thải từ đồ dùng của bé, mà bạn cũng sẽ tiết kiệm kha khá tiền bạc.
12. Tự ép và vắt nước trái cây
 |
| (Ảnh: rafeekbakery.hol.es) |
Thay vì mua nước trái cây đã đóng sẵn trong chai nhựa, hãy tự ép nước trái cây hoặc ăn trái cây tươi. Cách làm này không chỉ làm giảm thiểu chất thải nhựa, mà nó cũng tốt hơn cho bạn bởi vì bạn sẽ nhận được nhiều vitamin và chất chống oxy hoá hơn.
13. Dùng chất tẩy rửa tự chế bằng nguyên liệu xanh-sạch
| (Ảnh: tidyawaytoday.co.uk) |
Không cần nhiều chai lọ chưa chất tẩy, vệ sinh hóa học để làm sạch cửa sổ, sàn nhà,… nếu bạn có một số nguyên liệu trong tay như soda baking và dấm. Vì vậy, bạn sẽ tiết kiệm được một khoảng không gian, tiết kiệm một ít tiền, và tránh những chất độc hại bằng cách làm ra sản phẩm làm sạch của riêng mình.
14. Chuẩn bị đồ ăn đúng cách
Nếu hộp đựng đồ ăn trưa của bạn chứa đầy túi nhựa dùng một lần thì đây là lúc để thay đổi. Thay vì đóng gói đồ ăn nhẹ và bánh mì trong túi, đặt chúng trong hộp đựng có thể sử dụng lại được ở nhà hoặc thử các đồ ăn trưa như túi ăn vặt có thể tái sử dụng. Bạn cũng có thể lựa chọn trái cây tươi thay vì tách trái cây phục vụ một lần và mua các mặt hàng như sữa chua và bánh pudding với số lượng lớn, chia nhỏ chúng và lấy một phần để vào hộp đựng đồ ăn trưa của bạn.